Bir işin İslam’a uygun olması için üç şartı sağlaması gerekir:
1.Adalet
2.Düşünce Özgürlüğü
3.İstişare
Adaletin tesisi için işlerimizin özgür bir ortamda, ehil olan insanlara danışılarak yürütülmesi gerekmektedir.
Amellerin salih olması konusundaki bu üç şart dışında önemli bir konu da öncelikler meselesidir.
İslam, hukuk-u ibâdı (yaratılmışların hakları), hukuk-u Allah’tan (Allah’a yönelik ibadet ve vazifeler) önde tutar.
Kelam kitaplarında salih amel şöyle tarif edilmiştir:
“Amel-i salih; hukuk-u ibâda tecavüz etmemekle birlikte hukuk-u Allah’ı hakkıyla ifa etmekten ibarettir.”
Bu önceliği kavramlarla daha net ifade etmek açısından hukuk-u ibâda yönelik amellere salihat, hukuk-u Allah’a yönelik amellere hasenat denilmiştir.
Salihate götürmeyen hasenat ise kıymetsiz addedilmiştir. Fahşa ve münkerden alıkoymayan namaz, namaz olarak kabul edilmemiştir.
Fakir, yetim ve miskine yardımcı olmayan namaz ehli için “yazıklar olsun onlara” tabiri kullanılmıştır.
O halde imtihan için indirildiğimiz dünya yolculuğunu bir yola benzetirsek;
Hukuk-u ibâdı temsil eden salihatler, yol alırken uymamız gereken kuralları,
Hukuk-u Allah’ı temsil eden hasenatlar ise; aldığımız yolun hesabını, alacağımız yolun planını, kısaca amellerimizi ifade etmektedir.
Eğer dünya imtihanını bir spor karşılaşmasına benzetirsek;
Hukuk-u ibâd, sahada yapılan maça,
Hukuk-u Allah ise hazırlıklarımıza ve antrenmanlara denk gelir.
Sahaya yansımayan, galibiyete dönüşmeyen antrenmanlar kıymetsizdir.
çünkü Allah bizi yarattığı kullarla imtihan ediyor.
Önce yarattıklarının haklarını önemsiyor, önceliyor, tavsiye ediyor.
“Muhakkak ki Allah, adaleti, iyiliği, akrabaya yardım etmeyi emreder, çirkin işleri, fenalık ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size öğüt veriyor.” Nahl, 16/90.
