Abdullah Güzelyazıcı Koleksiyonu-Haseki Eğitim Merkezi Kütüphanesi
Dünyanın farklı yerlerinde mimarisiyle, dekoruyla ve asıl onları süsleyen kitaplarıyla eşine az rastlanır pek çok kütüphane vardır. Kütüphaneler, aynı zamanda içerisindeki kitaplarla birlikte birer vakıf eseri olarak sahiplerinin adlarını yaşatır dururlar. Bu yazıda iki kütüphaneye daha doğrusu iki kütüphanedeki iki farklı koleksiyona yer vereceğiz. İlk kütüphane, eski adıyla Haseki Eğitim Merkezi Kütüphanesi, diğeri ise İSAM Kütüphanesi’dir. Haseki külliyesi müştemilatında bulunan kütüphane, taş yapısı, revaklı bahçesi, son derece geniş alanı ve yüksek kubbesiyle deryalar kadar geniş gökler kadar yüksek bir görünüme sahip idi. Eğitim Merkezi, Fatih ilçesindeki tarihi binasından Pendik ilçesindeki yeni binasına taşınınca kitaplar da ister istemez yeni adıyla Haseki Dini Yüksek İhtisas Merkezi’ne taşındı. İlerleyen zamanlarda kütüphanedeki nadir eserler, Ankara/Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi’ne intikal etti. Haseki Kütüphanesi’ndeki kitapların önemli bir kısmı Abdullah Güzelyazıcı’nın vakfettiği kitaplardır. Nusrettin Bolelli tarafından tasnife tabi tutulan bazı kitapların üzerinde ABDULLAH GÜZELYAZICI VAKFIDIR kaşesine rastlamak mümkündür.
Abdullah Hulusi Güzelyazıcı (1890-1983)
Haseki Eğitim Merkezi Kütüphanesi’ne kitaplarını vakfeden İstanbul müftülerinden Abdurrahman Şeref Güzelyazıcı’nın abisi Abdullah Hulusi Güzelyazıcıdır. Abdullah Güzelyazıcı, 1890 yılında Yunanistan/Petriç’te dünyaya gelmiştir. Ailesiyle birlikte kardeşini de yanına alarak önce Tekirdağ’a sonra da İstanbul’a gelen Abdullah Güzelyazıcı, İstanbul Müftülüğü bünyesinde vaiz ve murakıp olarak çalıştı. 1952-1957 yılları arasında İstanbul İmam Hatip Okulu’nda Arapça ve kelam dersleri okuttu. 1983 yılında vefat eden Güzelyazıcı’nın Mîzânül-Edeb fî Lisâni’l-Arab, Mübeyyinü’l-Meâni fi Tertibi Hurûfi’l-Mebânî, Temrinli Kifaye adlı eserleri bulunmaktadır.
Abdurrahman Şeref Güzelyazıcı (1904-1978)
Burada yeri gelmişken Abdurrahman Şeref Güzelyazıcı’nın da adını anmak gerekmektedir. Abdurrahman Şeref Güzelyazıcı, 1904 yılında Yunanistan/Petriç’te doğdu. Dört yaşında iken babasını, dokuz yaşında annesini kaybetti. Balkan Savaşı’ndan dolayı ağabeyi Abdullah Hulûsi ile birlikte Tekirdağ’ın Saray kasabasına göç etti. İlköğrenimini Petriç’te ve Saray’da yaptı. Daha sonra İstanbul’a giderek Dârü’l-hilâfeti’l-aliyye Medresesi’ni ve Dârülfünun İlâhiyat Fakültesi’ni bitirdi. Süleymaniye Kütüphanesi’nde açılan kütüphanecilik kursuna katıldı. Millet Kütüphanesi, Murad Molla ve Süleymaniye kütüphanelerinde çalıştı. Ortaokul ve liselerde Türkçe, edebiyat ve din bilgisi öğretmenliği yaptı. İstanbul İmam-Hatip Okulu’nda dersler verdi. 1950’de İstanbul İl Müftülüğü murakıplığı görevine başlayan Güzelyazıcı, vâizlik ve Fatih Camii’nde fahrî hatiplik görevlerinde bulundu. 1972 yılında başladığı İstanbul müftülüğü görevini ömrünün sonuna kadar sürdürdü. 15 Mayıs 1978’de İstanbul’da vefat etti ve Edirnekapı Şehitliği’nde mürşidi, Nakşibendî şeyhi Serezli Hacı Hasîb Efendi’nin yanına defnedildi. Abdurrahman Güzelyazıcı’nın, Eylül Yaprakları ve Gönül Yolcuları adlı yayınlanmış iki şiir kitabının yanı sıra Ehl-i Sünnet İnanışının Değişmez Metinleri, Din Dersleri, Fatih Minberinden Mü’minlere Hutbeler (I-II) adlı eserleri bulunmaktadır. Divanı, İstanbul Müftülerinden Abdurrahman Şeref Güzelyazıcı ve Divanı adıyla yayınlanmıştır. (Ankara: DİB Yayınları, 2022).
Kasım Küfrevî Koleksiyonu-İslâm Araştırmaları Merkezi Kütüphanesi
İSAM kütüphanesi, bundan otuz yıl kadar önce şimdiki binasına yakın Üsküdar’daki ilk adresinde hizmet veriyordu. TDV İslâm Ansiklopedisi de haftalık fasikül halinde gazete bayilerinde satışa sunuluyordu. Bugün ise, İSAM yeni yerinde hizmet vermeye devam ederken TDV İslâm Ansiklopedisi de 44 artı 2 cilt olarak tamamlanmış ve toplamda 46 cilt olarak raflardaki yerini almış görünüyor. Yılların birikimi ve bağışçıların koleksiyonlarıyla kütüphanedeki kitaplar önemli bir seviye ulaşmıştır. İSAM sayfasında kütüphane hakkında şu bilgiler yer almaktadır. “İSAM Kütüphanesi sahip olduğu koleksiyonlar, kütüphane içi okuyucu hizmetleri ve İstanbul dışındaki akademisyenlere verdiği çevrim içi (online) destekle alanında tek ve örnek bir ihtisas kütüphanesidir. Yaklaşık 20.000 doküman dosyasından oluşan geniş bir dokümantasyon birimine ve dinî ilimler, sosyal bilimler ve klasik sanatlar alanında yılların kolektif emeği ve birikimi ile zenginleşen özgün ve kapsamlı bir koleksiyona ev sahipliği yapmaktadır. Aralarında Ziyad Ebüzziya, Orhan Şaik Gökyay, Yavuz Argıt, Albert Hourani, Jacques Waardenburg, Kasım Küfrevî, Nuhoğlu Ailesi…. pek çok koleksiyonların bulunduğu birçok özel koleksiyonun yanı sıra Yusuf İzzeddin Efendi, Hüseyin Hilmi Paşa… Muhammed b. Tâvît et-Tancî… arşivleri de kütüphane bünyesinde yer almaktadır. İslam dini ile ilgili Arapça, Osmanlıca, İngilizce ve Farsça temel kaynakların ilk baskılarını ihtiva eden Küfrevî Koleksiyonu da İSAM Kütüphanesi’nde bulunan özel koleksiyonlardan biridir.”
Koleksiyon, “261’i yazma olmak üzere 3679 eseri ihtiva etmektedir. İSAM’a kızı Semra Nasırlı tarafından 30 Nisan 2006 tarihinde bağışlanmıştır. Koleksiyonun tamamına yakını Arapça, Osmanlıca, İngilizce ve Farsça eserlerden müteşekkil olup İslam dini ile ilgili temel kaynakların genelde ilk baskıları mevcuttur. İSAM Kütüphanesi’nde özel koleksiyonunda açık raf sistemiyle okuyucuların kullanımına sunulmuştur.”
Biraz önce alıntıladığımız ifadelerde geçtiği üzere, Küfrevî Koleksiyonu “özel bir koleksiyon” olarak her zaman dikkatimizi çekmiştir. Maddi açıdan paha biçilemez eserler, Kasım Küfrevî’ye ait olan kitaplardır. Küfrevî, soyadı hakkında birkaç cümle kurmak gerekirse, Arapça olan kelime, “köy” anlamına gelmektedir. Zira kelimenin Kefrâvî şekli eskiden beri kullanılagelmektedir. Kasım Küfrevî de kendisi için Kufralı ismini kullanmaktadır. Bildiğimiz kadarıyla, Gaziantep/Nurdağı ilçesine bağlı Keferdiz kasabası, yine Gaziantep/Nizip ilçesine bağlı Kefercebel (yeni ismi Altındağ) ve Kefre (yeni ismi Suboyu) köyleri, Mısır’daki Keferşeyh şehri ve meşhur tarihçi Zehebî’nin doğum yeri olan Dımaşk’taki Kefrebâtnâ isimlerini bu kullanıma örnek gösterebiliriz.
Kasım Küfrevî (1920-1992)
İSAM’ın, bağışçıları arasında yer verdiği Kasım Küfrevî, “1920 yılında Bitlis’te doğdu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nden mezun oldu. Aynı fakültede doktorasını tamamladı. Değişik dönemlerde Ağrı milletvekilliği ve Ağrı senatörlüğü vazifelerinde bulundu. Çocukluğunda İslâmî ilimler eğitimi aldı. İngilizce, Almanca, Fransızca, Farsça ve Arapça bilen Küfrevî’nin yayımlanmış makale ve kitapları bulunmaktadır. 3 Aralık 1992 tarihinde vefat etti.” Kabri, Eyüpsultan Mezarlığı’ndadır.
TDV İslâm Ansiklopedisi “Kasım Küfrevî” maddesinde şu bilgilere yer verilmektedir: “Nakşibendî-Hâlidî şeyhi, siyaset adamı.” Nakşibendî-Hâlidî şeyhi Pîr Muhammed Küfrevî’nin altı oğlundan en küçüğü olan Şeyh Abdülbâki Küfrevî’nin oğludur. Aile Küfrevî soyadını Siirt’in Küfra (Şirvan) köyünden dolayı almıştır.” “Kasım Küfrevî, siyasetle uğraşmasının yanında Şark medreselerinin geleneksel eğitimini ihmal etmemiş, seleflerinden aldığı ilim ve tasavvuf icâzetlerini haleflerine devrederek bu metodu sürdürmüştür. Babasından aldığı icâzet silsilesinde Molla Halil Siirdî, Rafi, Fahreddin Râzî ve Gazzâlî gibi âlimlerin yer alması, Şark medreselerinin Nizâmiye medreselerinin bir devamı olduğunu göstermesi bakımından önemlidir.”
“Ezher Üniversitesi’nin ilmî bir münazara için İslâm ülkelerinden ilim adamları talep etmesi ve Türkiye’de bu teklifin Kasım Küfrevî’ye yapılması sonucu kendisi mebus olduğu 1950’lerde bu münazaraya katılmıştır. Küfrevî’nin verdiği cevaplar münazara heyetinin başkanı Zâhid Kevserî’nin dikkatini çekmiş ve onun kim olduğunu öğrenince yanına oturtmuş, daha sonra evinde misafir ederek hadis ilmi alanında ve bir hadisin yazılı râvisi olma konusunda kendisine iki icâzet vermiştir.”
Kasım Küfrevî, Nakşibendiliğin Kuruluş ve Yayılışı, Hazreti Peygamber’e Dil Uzatanlar gibi çalışmalar yapmıştır. İkinci eseri, M. Rodinson’un Mahomet adlı kitabına reddiyedir. Millî Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi’nde aralarında “Besmele”, “Fâtıma”, “Fâtiha” ve “Gazzâlî” maddelerinin de bulunduğu yirmi civarında maddesi Kasım Kufralı imzasıyla yayımlanmıştır. “Gazneliler ve Selçuklular Devrinin Tezkir Muhiti” adlı bir makalesi bulunmaktadır.
