Manẓūme-i Ṭıbb (26-50. Beyitler)

Tebrizli Kemaleddin’in oğlu Ahi Çelebi

(?, ? / Kahire, 1524)

026 nā-bālıġ zişt-i rūy u pīre zenden
zen-i rencūru ḥāyıżdan ṣaḳın sen

Sen olgun olmayan, yaşlı, yüzü çirkin, hasta ve hayızlı kadından uzak dur.

027 bulardur ādeme noḳṣān ėdenler
kimi ḫasta kimi bī-cān ėdenler

İnsana eksiklik katanlar bunlardır. Kimisi insanı hasta ederken kimisi de onu canından eder.

028 eger bir ḫūb-ı ḥüsne hem-dem olsaŋ
muṣāḥib düşüp aŋa bī-ġām olsaŋ

Eğer güzel yüzlü biriyle hayat arkadaşı olsan ve onunla sohbet ederek gamdan uzaklaşsan;

029 cimāʿıŋdan menāfiʿ çoḳ bulasın
ziyāde ḳuvvet u dil-şād olasın

Onunla birleşmeden çok fayda bulursun; çokça kuvvet bulur ve sevinçli olursun.

030 elüŋ ėrürse gir ḥammāma her rūz
ḳabul ėt bu sözüm ey baḫt-ı pīrūz

İmkânın olursa her gün hamama gir. Ey talihi uğurlu kişi bu sözümü kabul et.

031 ʿaraḳ dökünce dur hem anı germ ėt
bu ecsāmıŋı pāk ėt nerm ü ter ėt

Ter dökünce dur ve hem onu ısıt hem onun cisimlerini temizle hem de yumuşak ve taze kıl.

032 ki dāfiʿ saŋa budur her marażdan
ḥaḳīḳatdür sözüm diŋle ġarażdan

Senin için her hastalıktan uzak durmanın yolu budur. Sözüm hakikattir, istekle dinle.

033 vücūduŋı ṣaḳınġıl sen hevādan
emīn olmaḳ dilerseŋ her beladan

Sen, her beladan emin olmak istiyorsan vücudunu her türlü istekten koru.

034 ṭaʿāmuŋ hażm ėdüp var aŋa zinhār
getürür ḳabl-ı hażm ol südde ey yār

Mutlaka yemeğini sindirip ona yaklaş. Ey sevgili, o kapı (sınır), sindirim öncesinde gereklidir.

035 ḫoş ol vaḳt olur ḥammāmuŋ hevāsı
ki key vāsiʿ ḳadīm ola bināsı

O vakit hamamın havası güzel olur. Binası da geniş ve eski olmalı.

036 ṣavuḳ ṣuyıyla ėtmek iġtisāli
yigidüŋ żaʿfidür yėrüŋ zevāli

Soğuk su ile yıkanılmalı, öğle vaktini geçirmek yiğidin zayıflığıdır.

037 ėderseŋ ġusül āb-ı kibrīt ile
tenüŋden fālic ü hem raʿşe gide

Kibrit suyuyla yıkanırsan teninden hem inme hastalığı hem de titreme gider.

038 ṣuyı ḥammām içinde her ki mādām
içerse lā-cerem ol ola sersām

Her kim ki hamam içinde suyu devamlı içerse o, ya besbelli olur ya da sersem olur.

039 ḳaçan kim giresin ḥammāma ey yār
ṣaḳın dīvāra vėrme arḳa zinhar

Ey dost hamama girersen sakın sırtını duvara dayama.

040 ki süst ėder ʿizāmı vü meyānı
Yėtişür belki hem cāna ziyanı

Kemikleri ve beli zayıflatır. Belki de zararı cana bile ulaşır.

041 yėyen balıḳla sevdi göre ġamlar
çeke bār u ḳūlunc aŋa raḳamlar

Orada balık yiyen, dertleri sevmiş olur. Rakamlar ona dil hastalığı ve omuz ağrısı verir. 

042 beyn-i ḥammām içinde balıḳ el-haḳḳ
beḥaḳ duta teni mülkīn muḥaḳḳaḳ

Hamam sırasında balık yemek doğrudur. Muhakkak ten mülkünü hakkıyla korur.

043 balıġı çoḳ yėmek kim ėtse ʿādet
ṣudāʿı arta tenden gide rāḥat

Kim balığı çok yemeyi âdet ederse sıkıntısı artar ve vücudundan rahatlık gider.

044 meger balık yėyen içe şarābı
ki hīç nūş ėtmeye ol demde ābı

Balık yiyenler şarap içsin. O anda hiç su içmesin.

045 şarāb içmek velī müşgil ḫaṭardur
ser-ā-ser dīn ü dünyāya żarārdur

Lakin şarap içmek büyük bir hatadır. O, baştan başa din ve dünya için zarardır.

046 aŋa perhīz ėden bulur saʿādet
içerseŋ içme ki ėdinme ʿādet

Ona perhiz eden, saadet bulur. İçersen de onu içmeyi âdet edinme.

047 içeriseŋ zinhār içgil laṭīfin
muṣāḥib anda ėt yaruŋ żarīfin

İçersen mutlaka yumuşak olanını iç, orada dostun zarif olanını kendine arkadaş edin.

048 içeriseŋ az iç ki [bu] şifādur
ziyāde ėtme iskārı ḫaṭādur

İçersen az iç, bu şifadır. Sarhoşluğu artırmak, hatadır.

049 sepīdin ṣayfda nūş-i zerd ü sürḫın[52]
şitādan ġayrı vaḳtde içme ṣaḳın

Beyaz, sarı ve kırmızısını içmek yazın iyi değildir. Sakın kış mevsiminin dışında asla içme.

050 daḳīk ü esraʿ iskār-ı şifādur
ġaliẓ ü ibtā’ iskār-ı ḫaṭādur

Dakiklik ve serilik sağlık sonucudur. Kabalık ve kötülük sarhoşluk sonucudur.

Bu şiir şu makaleden alınmıştır: Eski Anadolu Türkçesiyle Yazılmış Bir Tıp Metni: Manẓūme-i Ṭıbb, Betül Özcan, Erzurum Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Belleten Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Sayı: 2023, Sayı 75, Sayfalar: 151-180.