Metavers Nedir Ne Değildir?

Metavers Nedir?

Metaverse’in temelini önceki yazımda anlattığım blokchain ağı oluşturmaktadır. Temelini blockchain, iletişimini Blockchain İnternet’i, yapı malzemesini Web 3.0’ın oluşturduğu üç boyutlu (3B) sanal küresel ağa Metaverse denir. “Dünyadaki öteki dünya” veya “sanal evren” diyebileceğimiz bu yapı neticede bir sanal ağ (network) oluşturmaktadır. Bu ağ, son teknoloji ile üretilmiş ve üretilecek teknolojilerle dünyanın ve insanlığın üstüne gerilerek ikincil (dual) sanal evren oluşturulmaya çalışılmaktadır. Metaverse, şu âna kadar insanoğlunun üretmeye çalıştığı en büyük ikincil dünya inşa çalışmasıdır. İnsanlık, üretilen bu sanal evrene, ortamlara, âlemlere taşınmaya çalışılmakta ve böylece de insanlığa daha fazla teknoloji entegresyonu (pazarlaması) yapılabilmektedir. Daha önce milyonlarca kez üretilen küçük ölçekteki sanal dünyalardan (virtula reality), laboratuvarlarda yaşayan arttırılmış gerçeklik (Augmented Reality)  uygulamalarından hareketle “en büyük sanal evren” (Metaverse) üretilmeye çalışılmaktadır.

Metavers’ün temeli 2008 yılında blockchain yazılımı ile inşa edilmeye başlamıştır ve bu yazılım sürekli düğümlerine zincir ekleyerek kendini büyütmeye devam etmektedir. Blockchain ağı ilk ürününü “kripto para” üretimi ile gerçekleşmiştir. İkinci aşamada 6G teknolojisi ile Blockchain İnterneti çalışmaya başlayacak ve bununla eş zamanlı olarak da Web 3.0 semantik web (yapay zeka webi) kullanıma alınarak Metaverse kullanımına gerçek anlamda başlanmış olacaktır. Dolayısıyla 2022 yılı itibarıyla Metaverse kullanımı başlamamıştır. Günümüzde ne yazık ki hem de teknoloji geliştiricileri tarafından “sahte Metaverse”ler  inşa edilerek insanlar alıştırılmaktadır. Hatta bu uygulamalarda yer kapmaca yapılarak arsa satışı gibi işlemlerin yapıldığı bilgisi dolaşmaktadır. Hemen yukarıda arz ettiğim üç cümleden dolayı gerçek Metavers başladığında bu yapılanların hiç bir kıymetinin olmadığı görülecektir. Buna en büyük delil ise kimin alıp kimin sattığı biliniyorsa bu Metavers ticaretine dâhil değildir. Çünkü Metavers, merkeziyetsizlikler ve bilinmezlikler dünyasıdır.

Metaverse, oligarklar tarafından dünyadaki adaletsizliği sanal dünyadan zorlayarak yeniden küresel adaleti sağlama çabası olarak da görülebilir.  Zira Metaverse’ün dünyadaki bütün dengeleri alt üst eden “büyük eşitsizliği” kaldırmak için kurulduğu da söylenmektedir. Örneğin şu an banka hesabı olmayan ve fakat çağdaş dünyada, günümüzde bizimle aynı havayı soluyan 2 milyar kişiye para göndermezsiniz. Banka hesabı olmayan, pasaportu olmayan, üniversite eğitimi olmayan kişiler dünya nüfusunun %90’ına karşılık gelmektedir. Böyle bir kişinin ABD’de bir işyeri açması, yurt dışına seyahat etmesi imkânsızdır. Metaverse, bu kişiye NewYork’un merkezinde sanal mağaza açma, kıtalararası gezme hakkı vererek tüm sınırlamaları ve otoriteleri yerle bir etme fikrini insan beynine işlemektedir. Yapay zeka kullanan semantik (anlamsal) web ve yeni yazılım teknolojileri kullanılarak bu özgürlüğe adım adım ulaşılmaya çalışılmaktadır. Bu özgürlüğü sağlayacak olan şey, asrımızın yazılım teknolojisindeki en büyük icadı olan Blockchain teknolojisidir.

Blockchain teknolojisi başta bilgi güvenliği ve komisyon ücreti konuları olmak üzere tüm insanlığın en fazla yakındığı sorunları çözen, güvenli, adil ve çok az masraflı bir teknolojidir. Bu can alıcı hizmet sayesinde bugün kullanılan bütün otomasyon yazılımlarını kendi teknolojisine dönüştürmeye zorlayacaktır. Bilgi güvenliği, bugünkü İnternet altyapısı sayesinde hemen hemen yok denecek kadar azalmış hatta bitmiştir. Bu haliyle kullandığımız İnternet, eskimiş ve işlevini yitirmiştir. Taşıdığı bilgileri koruyamamakta, devasa boyutlara ulaşan veri güvenliğine dair sorunları çözememektedir. Bankaların aldığı havale komisyon ücreti gibi can sıkıcı fakat çok tekrarlanan işlem bloğu insanlığın ortak sorununa dönüşmüştür. Ayrıca para havale sistemine bağlı olan denetleme/gözetleme ve yaptırım uygulama sorunu ise dünyadaki tüm kişisel ve devletlerarası ilişki biçimlerinin tepesinde duran bir tehdit olarak algılanmaktadır. Yurt içinde bir arkadaşınıza göndereceğiniz paranın bankalarca takibinin yapılması bir tarafa her hareketinden ücret alınmaktadır. Dış ticarette de durum daha vahimdir ve swap denilen tuzaktan geçmeyen yok gibidir. Vergi numarası olmayanın ticaret yapamadığı, insan olduğu halde kimlik, iban numarası ve pasaportu  olmayanın yok sayılarak dünya sisteminden dışlandığı, dini, dili, ırkı, cinsiyeti, eğitimi bir diğerlerinki gibi olamayan milyarlarca insanın adalet, hak ve özgürlük aramasının sonucu Metaverse’ü doğmaya zorlamaktadır.

Blockchain’i anlamak için şöyle bir senaryoyu kullanabiliriz: Milli Eğitim Bakanlığı 20 milyon K12 öğrencisine burs vermek istiyor. Ama bu öğrencilerin hiç birinin kişisel banka hesapları yok. İşte blockchain burada devreye giriyor ve dağıtılacak bursu banka hesapları üstünden değil de dijital aygıtlarda (telefonlarda) kullanılan “kişisel cüzdan” uygulamasına yatırarak öğrencilerin burslarını almasını sağlıyor. Öğrenciler ise dijital cüzdanlardan (hesaplarından) harcamayı kabul eden e-ticaret uygulamalarını kullanarak ihtiyaçlarını görebileceklerdir. Günümüzde milyonlarca insan bir diğerinin hesabına EFT yaparken ücret ödemektedir. Bu yeni sistemde bir kimse diğerine para gönderirken komisyon, harç, vergi, sigorta vs. ödemediği gibi “kimin kime kaç lira gönderdi” bilgisi de alıcı ve verici hariç hiç kimsenin asla ulaşamayacağı ağda dağıtılmış gizli kayıtlar haline dönüşüyor. Böylece yurt içi-yurt dışı, swap vs. gibi merkezi otorite denetimi ortadan kalkmış oluyor. Bu ise kamunun veya tröstlerin ekonomi üzerindeki denetim, bilgi ve izlemesini tamamen sıfırlamaktadır.

Metaverse, Web 3.0 yazılım teknolojileri ile sanal varlık âleminde vücut bulur. Bu teknolojiler önümüzdeki günlerde/aylarda Semantik Web (yapay zekâ) teknolojileri olarak tanıtılıp kullanıma sunulacaktır. Web 3.0 siteleri, semantik (anlamsal/anlayan/düşünen ve ilişki kuran) web sitesi yazılımları ile oluşturulacaktır.  Bu siteler aynı formatta yazılmış diğer sitelerin düğüm noktalarıyla (başlık, gövde, anahtar kelimeler, referanslar, atıflar vs.) otomatik olarak ilişki (ağ) kuracaktır. Web 3.0 siteleri aslında birer yapay zekâ sitesi olup başlangıçta basit olanları ücretsiz, profesyonel olanlar ücret karşılığında teknoloji şirketleri tarafından satılacaktır. Web 3.0’daki her kelime, resim, video, ses gibi nesneler  NFT denilen orijinal bilgi blokları olarak etiketlenip birer kimlik numarası ile site sahibinin veritabanına (blockchain) kaydedilerek site sahibi tarafından yönetilecektir. Web 3.0 siteleri bugünkü web siteleri gibi girişte zorunlu olarak 5-10 kategoriye, devamında yüzlerce alt başlığa ayrılmış olarak kullanıcıya sunulacaktır. Bu ayrım (fihrist) yazılım tarafından sunulacaktır. Yani bizler web sitesi alırken sitenin eğlence, oyun, video, eğitim, sağlık vs. gibi kategorisini seçip istediğimizi  siteyi satın alıp kullanmış olacağız.

Metaversin Etkileri

Yazılım sektöründe yapay zekâ yazmayı bilmeyen yüzbinlerce yazılımcının işsiz kalması ân meselesidir. Yeni siteleri ve yazılımları hızlı, güvenli ve üstün özellikli olarak Yapay Zeka Robotları  hazırlayacak. İnsanlar, sahip oldukları tekil Web 3.0 sitesinde kullanıcı adı ve şifresini yazıp login olana kadar gerçek insan, o enter’dan sonra ise “Metaverse Yaratığı” olarak anılacaktır. Başlangıç yıllarında her site tek kullanıcılı olacak. Fakat 6G teknolojisi sayesinde insanlardan ayrı olarak Metaverse’e giren  yapay zekâ robotları da kullanıcı olabilecek. Bu robotlar değişik suretlerde tasarlanmış robot görünümlü yapay zekâlar olabileceği gibi, büyük serverlarda yaşayan bir yazılım parçası da olabilecekler. Semantik web olması bu çoklu kullanım sayesinde anlamlı hale gelecektir.

İnternet, 7 katmanlı  OSI referans modelinden  ve IP v.6  protokolünden sıyrılıp çıkacak ve   “Blockchain Referans Modeli” ile özgürleşecektir. Blockchain Internet Modeli, İnternete giren bilginin yaptığı işin milyonlarca düğümde kayıt altına alındığı ama okunmasının asla ve kat’a mümkün olmadığı bir sanal kayıt defteri modelidir. Aranan kelimenin bir harfinin milyonlarca düğüme dağıtılıp sadece o bilginini sahibinin okuduğu bir ağ olan Blockchain İnternet ağı,  sahibinden başka bir kimseye bu bilgiyi sunmayan/sunamayan modelde tasarlanmış güvenli bir iletişim teknolojisidir.  Tabii ki bu güvenlik “özgür insan” aklının güvenliğini sağlayacaktır. Başka hiçbir devlete, şirkete, otoriteye hizmet etmeyecektir.

Blockchain tabanlı kripto paralar Metaverse’ün kabul edeceği para birimleridir. Blockchain tabanlı olmayan hiçbir web ögesi Metaverse’ü göremeyecektir. Gerçek dünya ile Metaverse arasında etkileşim arttıkça ve kuvvetlendikçe, gerçek dünya varlıkları azaltılarak bitirilmeye çalışılacaktır. Metavers, insanlığı, oluşturduğu merkeziyetsiz sanal dünyasına çekip dünyayı ve insanı kendi sanallığı içinde başkalaştıracaktır.

Metaverse hâliyle bugün ifade edilen dijital bağımlılıktan kat kat fazla yeni bir bağımlılık türü oluşturacaktır. Hatta ilerleyen zamanlarda bu bağımlılığa bağımlılık bile denmeyerek normalleştirilecektir. Başlarda Metaverse bağımlılığı insanlığın genel bir sorunu/durumu olarak kabul edilip hak mağduriyeti yaşatmayacaktır. Örneğin Metaverse’den dolayı işine gidemeyen milyonlar, okuluna gidemeyen yüzbinler işten, okuldan atılamayacaktır.

Kim bilir Metaverse ilk ayak basacak kişi Metaverse’ün temsili tanrısı bugünün meşhur bir kişi olacaktır. Teknolojinin 5’lisi bu ânı yeni sanal dünyanın keşfi olarak değerlendirecektir.

Bir başka Metaverse sorunsalı “avatar” denilen yüz ve beden maskesidir. Metaverse girilirken kullanılacak olan “avatar” basit bir yüz maskesi olmayıp;  benzersiz ve merkeziyetsiz (bir yere kayıtlı olmayan, daha önce kullanılmamış, eşi benzeri olmayan ) dijital bir kimlik ve elbise olacaktır. Bu avatarların insan, hayvan, bitki, eşya, nesne veya biçimi tanımlanamaz bir surette olmaları beklenmektedir. Alışveriş yaptığın sitedeki satıcının elma görünümlü olması veya zikir çeken grubun içinde şeytan avatarlı liderin olması, sanal sosyal mekânlarda belki de kurulacak Metaverse okullarında çıplak ve abartılmış cinsellik öğeleri içeren insan avatarlarının olması gibi…

Metaverse’de avatarları ile yaşayan kişilerin gerçekte insan veya makine olduğunu hiç kimse bilmeyecektir. Gerçek kimlik açıklanamayacağı için muhatabın kim veya ne olduğu bilinemeyecektir. Çünkü buna sistem izin vermeyecektir. Metaverse’deki kişilerin gerçek cinsiyeti, ırkı ve yaşını hiç kimse bilemeyecektir. Evet Metaverse’te sanal evlilikler, arkadaşlıklar kurulacak ve muhatabın cinsiyet, yaş vs gibi özellikleri bilinemeyecektir.

Metaverse’deki kişiler hiçbir kural, din, sistem, değer, grup, mahalle, şehir, ülke, devlet gibi bağlayıcı bir irade altına giremeyecek ve tamamen özgür olacaklardır. Gruplar, cemaatler, partiler, iller, ilçeler, köyler, komünler vs. gibi eski ve yeni yapılar da muhakkak oluşacaktır. Metaverse’de yaşayan kişiler ceza-ödül sistemlerinin tümünden uzak olacaklardır. Metaverse’de ne yapılırsa yapılsın suç sanal olacağı için ne ceza tatbik edilebilecek ne de mahkeme kurulacaktır! Ama sanalda işlenen ve cezalandırılamayan suçlar, insanın yatışmaz yapısından dolayı gerçek dünyada aksedecek ve büyük bir karışıklığa, savaşlara ve küresel anarşiye neden olacaktır.

Devamı var…