Düşünce
İlim, İrfan, Bilmek, Olmak
EKLENDİ
-:
Yazar:
Mustafa ÖZÇELİK“Bilme, biliş” anlamına gelen ilim kavramı Yunus Emre’de üzerinde önemle durulan bir kavramdır. Zira biliş olmadan hiç soru cevaplanamaz. Varlık, hayat, ölüm vb. hiçbir konu açıklık kazanamaz. Ne var ki Yunus Emre, bu kavramı modern zamanlarda olduğu gibi sadece kitabi bilgi olarak ele almaz. Tasavvuf düşüncesi çerçevesinde başlı başına bir bilgi felsefesi ortaya koyar.
Buna göre, insan önce bilgiyi bilmeli, onun mahiyeti, imkânları hakkında malumat sahibi olmalıdır fakat mesele burada bitmemelidir. Bilginin sonraki aşamaları da vardır. Bunlardan ilki insanın “kendini bilmesi”dir. Yani “İnsan kimdir, neden ve niçin yaratılmıştır, diğer varlıklardan farkı nedir?” gibi temel soruların cevaplarına sahip olmalıdır. Eğer bu bilgilere sahip değilse bilmenin bir anlamı yoktur.
Bilgideki bu aşamayı daha sonra “Hakk’ı bilmek” takip eder. Zira biz insan olarak kendiliğimizden var olmadık. Bizi bir var eden var. Bu var edici Allah’tır. Öyleyse kendini bilme, bizi Allah’ı bilme noktasına getirmelidir. Bilgi şayet bunu yapamıyorsa öğrenme yolunda atılan adımlar, verilen çaba boşa gidecektir. Yunus bilgiye böyle bir anlam yüklerken “Ben gizli bir hazine idim; bilinmek istedim, mahlûkatı yarattım.” kutsî hadisini referans almaktadır. Yine aynı bağlamdaki “’Nefsini bilen Rabbini bilir” hadisi de Yunus’un bilgi anlayışını şekillendiren başka bir hadistir. Yani onun bilgi anlayışı, İslami kaynaklara göre şekillenmiş bir anlayıştır.
Şüphesiz böyle bir bilgi sadece kitaplardan öğrenilmez. İlim, irfanla bütünleşirse ancak tam bir bilgi sahibi olunabilir. O zaman “İrfan nedir?” sorusuna cevap vermek lazımdır. İrfan da “bilme, biliş” manalarına gelir ama ondan daha ileri bir anlamı ifade eder. Bu bilinenlerle bir anlayış kazanmaktır. Bunu “Gerçeği anlama hususundaki güçlü seziş yeteneği, görgü ve sezişten gelen ruh uyanıklığı” olarak da düşünebiliriz. Böyle bir yeteneği kazanmak ise kitabi bilgilerin öğrenilmesi, ezberlenmesi suretiyle gerçekleşmez. Burada bir ruh ve gönül eğitimi gerekir. O zaman kişi, bilgiyi sadece zihinsel bir mesele olarak görmez. İşin içine gönül de girer. Mutasavvıflar gönlü bir aynaya benzetirler. Bu ayna parlak ve temiz ise hakikatler orada yansır ve böyle bir kişinin gönlü, bilgiyi sadece maddi olarak değil manevî tarafıyla da öğrenme imkânı bulur.
Mesele aslında sadece bilgi depolamak da değildir. Bu bilginin insanı nasıl değiştirip dönüştürdüğü meselesidir. Yani insan bildikleriyle kendini hayat içerisinde konumlandırmalı, kendi şahsiyetini müspet manada inşa etmelidir. İşte bu duruma “olmak”, “olgunlaşmak” denir. Böyle bir bilgi eğitimi ise kişinin kitaplardan tek başına kazanabileceği bir durum değildir. Bir öğreticiye ihtiyacı vardır. Bunu sağlayacak olan; adına mürşit, şeyh gibi isimler verilen ruh eğitimcileridir. Bu tür eğitimin mekânı ise tekkelerdir. Yunus da böyle bir süreçten geçmiş ve Şeyhi Tapduk Emre’nin dergâhında hem maddi hem de manevi ilim de diyebileceğimiz irfanî bilgileri öğrenmiş, kendini bu bilgilere göre inşa etmiştir. Yani başlangıçta kendi ifadesiyle “ham, çiğ” iken burada “pişip olgunlaşmış”tır. Kendisi bu durumu “Taptuk’un tapusunda kul olduk kapusunda / Yunus miskin çiğ idik piştik elhamdülillah” şeklinde belirtmiştir. Bu süreçte en temel motivasyon kaynağı ise aşktır. Çünkü Allah bilinmeyi arzulamış, bu arzu ve aşk kâinatın yaratılmasına sebep olmuştur. Bu yüzden Hakk’ın zuhûruna sebep olan ilk sıfattır. Bu yüzen aşk, Hak yoluna giren kimseyi Allah’a eriştiren en kısa yoldur.
Yunus’un bu bilgi anlayışı bugün de ihtiyaç duyulan bir anlayıştır. Zira gözlem ve deneyle ele edilen bilgiler konusunda bir hayli malumata sahibiz. “Ama insan kimdir, varlık nedir? Yaratılış ve ölüm nedir? Nasıl bir insan olmalıyız?” gibi temel sorulara bu bilgiler bir cevap verememektedir. Bu yüzden o, “bilgiyi bilmek, kendini bilmek, Hakk’ı bilmek” şeklindeki sürece göre bilgi öğrenir fakat öğrenmeyi de sadece “bilmek” manasında değil “olmak” manasında ele almaktadır.
Çok Okunanlar
- Dünyanın Renkleri-
Gül/lük ”Kırgızistan’da TDV ile Kurban Günleri (1)”
- Edebiyat-
Evlilikte Mutsuzluğun Nedenleri 2
- Edebiyat-
Gezen Güzel, Oturan Gazel Olurmuş
- Edebiyat-
Benzer İsimli Bilginler -Râzîler-
- Edebiyat-
Yüreği Olan Sözler ve Sözleri Olmayan Yürekler…
- Edebiyat-
Montu Kaptırmam Arkadaş
- Dünyanın Renkleri-
Gül/lük ”Kırgızistan’da Bir Müderris ve İmam Serahsi Camii”
- Edebiyat-
Anne Olmak