- 19. yüzyıl Victoria İngiliz sömürge imparatorluğuna çalışan 6. kol din antropoloğu olarak William Robertson Smith, yabancı ve egzotik hatta arkaik dönem toplumlara ilgi duyan nadir din bilginlerindendi.
- Smith, sosyokültürel açıdan ve metodolojik bağlamda orijinal yönlere sahiptir; Smith, etnoloji çalışan antropoloji alanındaki kendi kafa dengi veya akranı meslektaşlarının hatta onun ardından gelen çoğu (mesela Maus, Frazer, Tylor, Levy-Bruhl, Marett) din bilginlerinin aksine asla “masa başında durmamış”, yazdığı, hakkında yorum yaptığı ve mukayeseli kültürel çalışmalar yaptığı Semitik coğrafyayı karış karış gezmiş ve gerekli bilgileri tutmuş biridir.
- Smith, üzerinde çalıştığı kültürel antropolojik sahanın tüm dillerine (İbranice, Arapça, Süryanice gibi) onları öğretecek kadar vakıf olan biri olarak sonradan gelen antropolog kuşaklara model olmuştur.
- Smith, diğer masa başı din bilginlerinden farklı, özgün ve orijinal yönü olarak “Yusuf Efendi” takma adıyla “yerel bedevi Arap kıyafetlerine bürünmüş ve günlerce deve üstünde badiyelerde yaşamış ve aç susuz çölleri geçebilmiş”, böylece teorik açıdan hâkim olduğu alanda pratik açıdan da alan çalışmaları yapabilen din bilgiydi.
- Smith, çalışma alanı antropolojiyi empatinin de ötesinde yerinden içerden ve bizzat onlar gibi pratik tecrübeleriyle “dini kültürel yaşam” içinde hareket ederek Ortadoğu halklarının dünya görüşlerini yakından tecrübe edebilen nadir din bilginlerindendir.
- Smith, bazen kadim Semitik kültürlerinin peşinde eski şehir kalıntılarında bir arkeolog gibi gezen, bundan oldukça zevk alabilen, çalıştığı kültürlere ait insanları hatta daha özelde “Arap-sever” (Arabofil) bir kişilikte olan, koyu siyah saç ve sakalıyla, oldukça esmer teniyle görünüşü itibarıyla da onlara oldukça benzeyen, Araplar gibi poz verebilen, karakter ve mizaç olarak da Arap ırkına aşina davranışlar gösterebilen özgün bir akademisyendir.
- Bu açıdan Smith, dolaştığı Suriye, Hicaz, Mısır, Sina, Libya gibi Arap diyarlarına ait ayrı ayrı yerel kültürlere mensup insanlarla hoşgörü temelli kolay ilişkiler kurabilen, mahalli örf ve adetleri çok rahat taklit edebilen, evde onlar gibi hareket edebilen, Badiye Arapçası ile bir bedeviyle sohbet edebilirken arkaik dönem Arap folklorik şiirini en üst seviyede okuyup anlayabilen, Arap aristokrasisiyle sohbet edebilen, yemek kültürlerine alışkın bir din bilgini olarak bütün bunlara çok genç yaşında vakıf olan son tahlilde bütün bunları “doğal haliyle hareket ederek yapan” asla yapmacık davranmayan üstün bir örnektir.
Geniş bilgi için; Hamza Üzüm, Teolog, Eleştirmen, Din Bilimcisi WILLIAM ROBERTSON SMITH, Astana Yayınları, Ankara, 2024
Post Views: 69
