Sayılı Günler Olarak Ramazan

Oruç ayı ramazan, uzun ve sıcak yaz günlerinden sonra bahardan (Nisan/Mayıs) kalma günlere misafir olmaya devam etmektedir. Ramazan ayı, ister kış mevsiminin kısa günlerinde ister yaz mevsiminin uzun günlerinde olsun gelişiyle bir taraftan kapıların açıldığı diğer taraftan bazı kapıların kapandığı müstesna bir zaman dilimidir. “Ramazan” kelimesi, Kur’an’da sadece bir yerde geçmektedir. Yüce Allah, Kur’ân’ın kendisinde indirildiği ay olan ramazan hakkında şöyle buyurmaktadır. “(O sayılı günler), insanlar için bir hidayet rehberi, doğru yolun ve hak ile batılı birbirinden ayırmanın apaçık delilleri olarak Kur’an’ın kendisinde indirildiği ramazan ayıdır. Öyle ise içinizden kim bu aya ulaşırsa, onu oruçla geçirsin. Kim de hasta veya yolcu olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutsun. Allah, size kolaylık diler, zorluk dilemez. Bu da sayıyı tamamlamanız ve hidayete ulaştırmasına karşılık Allah’ı yüceltmeniz ve şükretmeniz içindir.”[1]

Ramazan Ayının “Ramazan” Diye İsimlendirilmesi

 Ramazan ayının “ramazan” diye isimlendirilmesi meselesine gelince bu konuda Hak Dini Kur’ân Dili adlı tefsirde özetle şu bilgi ve görüşlere rastlamak mümkündür. Birinci görüşe göre, “ramazan” ismi, yaz mevsiminin sonunda güz mevsiminin başında yağıp yeryüzünü tozdan temizleyen yağmur manasına gelen “ramda” kelimesinden alınmıştır. Bu yağmur, yeryüzünü yıkayıp temizlediği gibi ramazan ayı da ehl-i imanı günahlardan yıkayıp kalplerini temizlediği için bu isimle isimlendirilmiştir.

 İkinci kavle göre, “ramad” kelimesinden alınmıştır ki güneşin şiddetli sıcağından dolayı taşların son derece ısınmasıdır ki böyle pek kızgın yere de “ramdâ” adı verilmektedir. Ramazan kelimesi de “rmd” fiilinin mastarı olup yanmak manasına gelmektedir. Diğer bir ifadeyle kızgın yerde yalın ayak yürümekle yanmak, demektir. Bu sebeple günahlar yakılır. Baş tarafına “şehr/ay” kelimesi eklenerek “şehr-i ramazan” bu mübarek aya özel isim yapılmıştır. Çünkü bu ayda açlık, susuzluk hararetinden ıztırâb çekilir. Yahut orucun harareti ile günahlar yakılır.

Bu ayın ramazan diye isimlendirilmesi hakkında şöyle bir bilgiye de yer verilmektedir. Araplar, ayların isimlerini eski dillerinden değiştirdikleri zaman her ayı rastladığı mevsime göre isimlendirmişlerdi. Eski dilde “nâtik” ismiyle anılan bu ay o sene şiddetli bir sıcağa rastladığından dolayı buna “şehr-i ramazan/ramazan ayı” adını vermişlerdir. 

Üçüncü bir görüşe göre, “ramaddu nasla ramdan” (fiilinden) ifadesinden alınmadır ki kılıcın namlusunu veya ok demirini inceltip keskinletmek için iki yalabık taş arasına koyup döğmektir. Mengeneye sıkıştırılan demire nasıl şekil veriliyorsa nefis de adeta mengene arasına sıkıştırılır ve bir irâde eğitim ve terbiyesine tabi tutulur.

Dördüncü bir görüşte ise, “esma-i hüsnâdan”dır. Ramazan isminin esmâ-i hüsnâdan olduğu sahih ise ramazan ayı bizzat bununla isimlendirilmiş ve bunda özellikle Allah’ın rahmeti ile günahların yanması dikkat nazarına alınmıştır. Bu mânâ ile oruç ayı, “Allah’ın ayı” olmuştur.[2] Kısaca “ramazan” kelimesinin sözlük manasında temizlik, yanmak, keskinlik manaları bulunduğu gibi günahların yanması, Allah’a izafe manaları etken olmuştur.

Hicri aylar içerisinde dokuzuncu ay olan ramazan, Hz Peygamber’e ilk vahyin geldiği diğer bir ifadeyle Kur’ân’ın ilk nüzûlünün gerçekleştiği başlangıç noktası bir zaman dilimidir. Oruç bu ayda farz kılınmış, bin aydan daha hayırlı olan kadir gecesi bu ayda yerini almış, bayram bu ayın sonunda bir sevinç ve mutluk kaynağı olarak hediye edilmiş, fakirlere verilmesi gereken fitre sadakası bu ay vesilesiyle emredilmiştir. Diğer taraftan ramazan, seher vakitlerinde sahur, iftar, teravih, gecesinde ve gündüzünde mukabele, itikâf gibi güzellikleri de içerisinde barındıran gerek bireysel ve gerekse kolektif şuur ve bilincin zirve yaptığı bir aydır.

Oruçla İnsanlığın Seyahati

 Oruç kelimesine karşılık gelen ve “tutmak/imsâk” anlamında kullanılan “savm” kelimesi ve türevleri Kur’ân’da on üç defa geçmektedir. Kur’ân’da “oruç” anlamında bir kelime daha kullanılmaktadır ki o da “seyahat” kelimesidir. Bu bağlamda iki yerde “seyahat edenler” ifadesine “oruç tutanlar” anlamı verilmiştir.اَلتَّٓائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّٓائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْاٰمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللّٰهِۜ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِن۪ينَ “Bunlar, tövbe edenler, ibâdet edenler, hamdedenler, oruç tutanlar, rükû ve secde edenler, iyiliği emredip kötülükten alıkoyanlar ve Allah’ın koyduğu sınırları hakkıyla koruyanlardır. Mü’minleri müjdele.”[3]

عَسٰى رَبُّهُٓ اِنْ طَلَّقَكُنَّ اَنْ يُبْدِلَهُٓ اَزْوَاجاً خَيْراً مِنْكُنَّ مُسْلِمَاتٍ مُؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَٓائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَٓائِحَاتٍ ثَيِّبَاتٍ وَاَبْكَاراً “Eğer o sizi boşarsa Rabbi ona, sizden daha iyi, kendini Allah’a veren, inanan, sebatla itaat eden, tövbe eden, ibadet eden, oruç tutan, dul ve bakire eşler verebilir.”[4]

Seyahatten Dönen Ramazanın Gelişi ve Kapıların Açılması

Ramazan ayı geldiğinde/girdiğinde hilâl de batı ufkunda görünüp şehre selam verdiğinde şehrin, evlerin ve de gönüllerimizin kapıları açılır. Hadislerde de belirtildiği üzere, ramazan ayı, cennet, gök ve rahmet kapılarının açıldığı bir zaman dilimidir. On bir ayın sultanı olan ramazanın gelişiyle bir taraftan güzelliklerin kapıları açılırken diğer taraftan kötülüklerin kapıları kapanmaktadır. Arapça’da “kapı” anlamına gelen “bâb” kelimesi (çoğulu “ebvâb”)-, “evlerde kullanılan kapı”,[5] “şehir kapısı”,[6] “göklerin kapısı”,[7] “cennet kapısı”,[8] “meleklerin girdiği kapı”,[9] “cehennem kapısı”,[10] “azap kapısı”[11] ve “her şeyin kapısı”[12] şeklinde Kur’ân’da yirmi altı defa geçmektedir.

 Cennet Kapıları Açılır

Hadis-i şeriflerde ramazan ayının gelişiyle birlikte kapıların açıldığından bahsedilmektedir. Hz. Peygamber (s. a. v) bir hadiste şöyle buyurmaktadır: “İşte ramazan, size geldi, onda cennet kapıları açılır ve cehennem kapıları sıkıca kapatılır ve şeytanlar o ayda zincirlere vurulur.”[13]

Diğer bir hadiste ise: “Ramazan ayının ilk gecesi olduğunda şeytanlardan ve cinlerin azgınları bağlanır, cehennem kapıları sıkıca kapatılır ve hiçbir kapı açılmaz. Cennet kapıları iyice açılır ve hiçbir kapı kapatılmaz. Bir münâdî şöyle seslenir: Ey hayrı isteyen (buraya) gel, ey kötülüğü isteyen kendine hakim ol. Her gece Allah’ın cehennemden azat ettiği kimseler vardır.”[14] buyurulmaktadır.

 Gök Kapıları Açılır

 Hadis-i şeriflerde cennet kapılarının açılması yanında gök kapılarının da açıldığından haber verilmektedir. “Ramazan ayı girdiğinde gök kapıları iyice açılır. Cehennem kapıları sıkıca kapatılır. Şeytanlar zincirlenir.”[15] Burada gök ve cennet kapılarının açılması örneklerinde olduğu gibi ilâhî rahmetin ne kadar geniş ve kuşatıcı olduğuna işarettir ki âyette, “Rabbinizin bağışına ve takvâ sahipleri için hazırlanmış olup genişliği gökler ve yer kadar olan cennete koşun!”[16] buyurulmaktadır.

 Rahmet Kapıları Açılır

Ramazanın gelişiyle birlikte hadis-i şerifte de ifade edildiği üzere rahmet kapıları açılmaktadır. “Ramazan olduğunda rahmet kapıları iyice açılır, cehennem kapıları sıkıca kapatılır. Şeytanlar zincirlere vurulur.”[17] Rahmet kapılarının açılması da yüce yaratıcının kullarına gösterdiği şefkat ve merhameti göstermektedir ki O, “Rahmetim ise her şeyi kuşatmıştır”[18] buyurmaktadır.

 Reyyân Kapısı Açılır

Cennet kapılarının yanında oruçlu olanlar için açılacak kapılardan birisi de reyyân kapısıdır. Hadiste: “Cennete reyyân denilen bir kapı vardır. Kıyamet günü oradan oruç tutanlar dışında kimse girmez. Oruç tutanlar nerede? diye seslenilir. Oruç tutanlar kalkarlar, onlardan başkası o kapıdan giremez. Girdikleri zaman kapı kapatılır ve onlardan başkası girmez.”[19] Bir diğer hadiste: “Oradan giren bir daha ebedî susamaz”[20] denilmektedir.        

Cehennem Kapıları Kapatılır

Yukarıda zikrettiğimiz hadislerde de belirtildiği üzere, bir taraftan “cennet”, “rahmet” ve “gök kapıları” açılırken diğer taraftan ramazan ayının gelişiyle birlikte “cehennem kapıları” kapatılmakta ve şeytanlar zincire vurulmaktadır. Kul, bütün bunları vesile bilip kendisi de kötülük kapılarına kapatacak, sunulan imkânları iyi bir şekilde değerlendirerek nefsini ramazan ayındaki o güzellikleri yaşamaya alıştıracaktır.

On bir ayın sultanı ramazanın gelişiyle “cennet”, “rahmet” ve “gök kapıları” açılırken, “cehennem” ve kötülüklerin kapılarına ise kilit vurulmaktadır. Kapıları açtıran, insana farklı güzellikler yaşatan, iç huzuru sağlayan, birey ve topluma kolektif bir bilinç aşılayan bir zaman dilimi olarak ramazan ve onunla bütünleşen oruç, Allah’ın rızasını kazanmaya, takvaya ermeye, şükür makamına ulaşmaya ve insanı cennete hazırlayan bir çaba ve gayrettir aynı zamanda. Ayrıca ramazan, cennete, rahmete ve göklere açılan kapı olduğu gibi camilere, Kur’ân’a, namaza, duaya, niyaza, şükre, sahura, iftara, sofralara, fıtır sadakalarına, yetimlerin gönüllerine, yoksulların yüreğine, toplumun kalbine açılan kapıdır. Bu kapının ne kadar büyük ve geniş olduğu da hadislerde geldiği üzere gök, cennet ve rahmet kapılarıyla ifade edilmiştir. Kısacası, on bir ayın sultanı olmasının ötesinde gönüllerin sultanı olarak ramazan ayı geldiğinde güzelliklerin kapıları sonuna kadar açılmakta, kötülüklerin kapıları ise sıkıca kapatılmaktadır.

[1]  Bakara 2/185.

[2]  Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, I, 643-644.

[3]  Tövbe, 9/112,

[4]  Tahrîm 66/5.

[5]  Bakara 2/189; Yûsuf 12/23, 25, 67; Zuhruf 43/34.

[6]  Bakara 2/58; Nisâ 4/154; Mâide 5/23; A’râf 7/161.

[7]  A’râf 7/40; Kamer 54/11; Nebe 78/19; Hicr 15/14.

[8]  Sad 38/50; Zümer 39/71.

[9]  Ra’d 13/23.

[10]  Hicr 15/44; Nahl 16/29; Zümer 39/77; Gâfir, 40/76.

[11]  Mü’minûn 23/77; Hadîd 57/13.

[12]  En’âm 6/44.

[13]  Buhârî, “Savm”, 5; Tirmizî, “Savm” 55; Nesâî, “Sıyâm” 3.

[14]  Tirmizî, “Savm” 1; İbn Mâce, “Sıyâm” 2; Nesâî, “Sıyâm ”, 3.

[15]  Buhârî, “Savm”, 5

[16]  Âl-i İmrân 133.

[17]  Müslim, “Savm”1; Nesâî, “Sıyâm”3.

[18]  A’râf 7/156.

[19]  Buharî, “Savm”, 4.

[20]  İbn Mace, “Sıyâm” 1.

Tam bir yıllık yoldan geldi

Hem aşılı koldan geldi

Kırklar da çıktı söyledi:

Geldi ”Ramazan Hoş Geldi”

2021

Prof. Dr. Mustafa Kara

“Müjde mü’minler size ihsân-ı rahmandır gelen

Şânına ta’zim için bu mâh-ı gufrandır gelen

Ondadır feyz-i hidâyet ondadır afv ü kerem

Kadrini bil mevsîm-i inzâl-ı Kur’an’dır gelen

Iyd-ı ekber her günü kadr-i mübârek her gece

Ehl-i imâna ne mutlu lutf-ı sübhandır gelen

Zulmet ü kasvetten âzâd etmeye sâimleri

Nûr-ı İslâm nûr-ı îmân nûr-ı irfandır gelen”

                                  [Ahmed Remzi Dede (Akyürek)]

Tekrar Kapısındayız Ramazan’ın…

Kutlu bir mevsimin son halkası Ramazan… Üç aylar ile başlayan heyecan, Ramazan ayı ile taçlanıyor.

Durmadan akıp giden bir çağlayan misali hızla akan zaman selinin içinden sizi kutlu bir el alıyor, rahmetinin ve merhametinin bol olduğu, cennetin kapılarını sonuna kadar açtığı bir aya ulaştırıyor. Dualar hep bir dahaki yıla yetişmek, bir daha o maneviyat iklimine erişmek için… Tıpkı Sezai Karakoç’un dediği gibi…

“İşte bekleyenler için gün doğmuştur artık. Rahmet, mağfiret günleri… Uzun süren bir kuraklıktan sonra, dudakları çatlamış toprağından ötürü ellerini göğe kaldırmış çiftçi için birden boşanan yağmur neyse, biz Müslümanlar için gelen bu oruç da odur.” (Sezai Karakoç, Samanyolu’nda Ziyafet, Diriliş Yayınları, s.47)

Tekrar kapısındayız Ramazan’ın… Allah’a yakın olmanın en içten sıcaklığını ve hazzını yaşadığımız kutlu bir mevsimin anındayız.

Hayır ve bereketin ne olduğunu gösteren sahuruyla, ikramı ve paylaşmayı öğreten iftarıyla, ibadetin neşe ve coşkusunu bütün topluma yayan teravihiyle, okunan ve dinlenen Kur’an’ın feyziyle, yapılan dua, tövbe, zikir ve niyazlarıyla, toplumun sosyal yaralarını şifalı elleriyle saran zekât ve fitreleriyle baştan sona bir feyz, rahmet ve bereket ayı olan Ramazan’ın kapısındayız.

Hoş geldin ya şehr-i Ramazan, Merhaba ey şehr-i gufran!..

Ve kapısındayız rahmet ve mağfiret ayının… Yıkanmak ve arınmak, aşınan değerlerimizi onarmak, kaybolan değerlerimizi yeniden kazanmak için… Yaptığımız iyiliklere yenilerini katmak, hatalarımıza ve günahlarımıza tevbe etmek için…

Evet, geldik. Pişmanlığımızla, hatalarımızla, utangaçlığımızla geldik. Rahmeti sonsuz olanın merhametine sığınarak geldik.

Gel diyor Ramazan. Gel, bedeninle oruç tuttuğun gibi, bütün uzuvlarınla oruç tut.

Kalbinle Tut Orucu

Kalbinle oruç tut, kalbin oruç tutsun. Unutma ki sen sadece midenle değil aynı zamanda dilinle, elinle, gönlünle bütün uzuvlarınla her türlü çirkinliklere karşı iftarı olmayan bir oruçtasın.

O halde, kalbinde mümin kardeşine karşı kin ve öfkeye yer bırakma! Kalbin bütün kötü düşüncelere karşı oruçlu olsun. Arınsın; fesattan, hasetten, nifaktan. Kalbin oruç tutsun önce. Günah kirlerini bir bir sil, temizle bu ayda.

Gönlünle Tut Orucu

Gönlünle oruç tut, gönlün oruç tutsun. Hiçbir gönlü incitme. Gönlüne de hiçbir zaman ayrık otları ekme. Kırık gönüllere merhem ol.

Açılsın gönül kapıları… Kalksın aradan mesafeler… Uzansın şefkat ve merhamet elleri…

Gönül koyma kimseye. Dünyevi istek ve arzuların yoğunluğu sebebiyle zaman zaman ihmal ettiğin akraba ve komşularını unutma… İncitme incinsen de…Bir derya gibi ol. Bütün nehirler sende buluşsun.

Dilinle Tut Orucu

Dilinle oruç tut, dilin oruç tutsun. Dil arınacak, gıybetten dedikodudan, dil uzak duracak yalandan ve iftiradan…

“Oruçlu olduğu halde yalanı, dedikoduyu, yalanla iş görmeyi bırakmazsa Allah’ın, onun yemesini, içmesini terk etmesine ihtiyacı yoktur.” (Buhârî, “Savm”, 8, “Edeb”, 51) derken,

“Oruç bir kalkandır. Sizden biriniz oruçlu olduğu bir günde kötü söz söylemesin, kavga etmesin. O’na birisi sataşır veya küfrederse, ‘Ben oruçluyum’ desin…” (Buharî, “Savm”, 9; Müslim, “Sıyâm”, 163) diye buyururken kutlu nebi, dilinin iftarı güzel söz, gönlünün iftarı güzel duygular ve elinin iftarı da hayır işlerde bulunmak olsun.

Gözünle Tut Orucu

Gözünle oruç tut, gözün oruç tutsun. Gözünden giren her kötü görüntü kalbinin orucunu bozar. Kalbinin orucu bozulmuşsa aç kalmana Rabbinin ihtiyacı yoktur.

“Nice oruç tutanlar vardır ki onların oruçtan nasipleri sadece aç (ve susuz) kalmalarıdır Nice geceleri namaz kılanlar vardır ki onların namazdan nasipleri sadece uykusuz kalmaktır.” (İbn Mâce, “Sıyam”, 21)

“Göz, kalbin aynasıdır.’’ Gözünü “gözün gibi koru.’’ İbadetlerinde huşûyu bulmak istiyorsan baktıklarına dikkat et. Baktığın şeylere de ibret nazarı ile bak.

Göz; kalp ve ruhun bu âleme açılmış bir penceresidir. Şehevî ve nefsani arzuları tatmin için, fani güzellikleri seyredip onlardan lezzet alma adına kullanıldığında ise, harama her bakış kalbi ve ruhu yaralayan zehirli bir ok olur.

Unutma ki, göz harama kaydığında, irade hükümsüz kalmış ve akıl nefsin çekim alanına girmiş demektir. Gözü harama kaydıran nefis, bu haram yolculuk nihayete ulaşmadan teskin olmayacaktır.

Elinle Tut Orucu

Elinle oruç tut, elin oruç tutsun. Elin orucu, elin harama dokunmaması, kendine ait olmayan bir şeyi almaması, elin cömertlikle dolmasıdır.

İnfak ederek tut orucunu. Elin şefkat eli olsun. İnfak ibadetinin en makbul olduğu, muhtaçların, gariplerin umut dolduğu bu ayda verebildiğin kadar ver. Allah’ın verdiğini, yine onun yolunda harca. Unutma ki,

“Verince Allah için verenin feyzi artar,

Bir anlık sadaka bin yıllık ömrü tartar.”

Oruç; Aç Kalmak Değildir

Açlığı nefis tezkiyesi için kullanabilmektir. Oruç, Rabbimizin bize sunduğu sayısız nimetin kadrini bilmek, geçici lezzet ve duygulardan vazgeçip sonsuza dek sürecek manevî hazlara ulaşmaktır.

Oruca Tutunmak

Oruç bize geldi, peki biz oruca gittik mi? Oruç bizi ne kadar tutabildi? Biz ne kadar oruca tutunabildik? Bir yıl geçti ne kadar taşıyabildik o müstesna zamanların üzerimizdeki etkisini?..

Öyleyse şimdi temizlenme zamanı… Şimdi, rahmet ve mağfiret ikliminde  ibadet ve taat, hayır ve hasenat, tevbe ve istiğfar ile ruhumuzu arındırma zamanı…

Şimdi diriliş günü… Şimdi, oruç tutma ve ona tutunma anı…Şimdi sevgili Peygamberimizin (s.a.s)

“Kim faziletine inanarak ve karşılığını Allah’tan bekleyerek Ramazan orucunu tutarsa geçmiş günahları bağışlanır” (Buhârî, “İman”, 28; Müslim, “Salâtü’l-Müsafirîn”, 13) müjdesine nail olma zamanı…

“Oruç geldi, ondan bize ölümsüz bir şeyler katılacak demektir. Giderken bizden de ona ölümsüzleşecek birkaç şey katılmalı.”