Matematik ve Estetik

Bazı düşünürler evrendeki mükemmel uyumu görerek “tanrı matematiktir” demişler. Tanrıyı matematiğe indirgemek elbet de yanlış; ama evrenle ilgili yorumları yerinde bir gerçek. Evrende bir düzensizlik göremezsiniz. Her şey ama her şey bir matematik üzere yaratılmış, inşa edilmiş. “Yedi göğü birbiriyle tam bir uygunluk içinde yaratan O’dur. Rahmanın yaratışında hiçbir uyumsuzluk göremezsin. Gözünü çevir de bir bak, bir bozukluk görebiliyor musun? (Mülk/3)

Aynı şekilde her şey sebepler dairesinde var edilmiştir. İstisnaları olsa da (mucize, keramet, istidraç…) bütün oluşumlar sebep sonuç ilişkisi içindedir. Bir insan ne kadar Allah’ın sevgili kulu olsa da “ben, Gaziantep’ten Ankara’ya arabayla gözlerim kapalı gitmek istiyorum” diyemez, dememeli.

Yüce Allah, birçok hakikati zamanla insanlığın hizmetine sunmuş/sunmaktadır. İnsanın gayreti ve odaklanması bu gerçekleri ortaya çıkaracaktır. “İnsanlara ufuklarda ve kendi nefislerinde ayetlerimizi göstereceğiz…”Fussilet/53

Kur’an’da yüzden fazla yerde “düşünmez misin, akletmez misiniz…?” geçer. Okumaya ve düşünmeye davet eden bir din ne kadar gerici sayılabilir? Elin yabancısı Kur’an’dan ilhamı alarak ilerlerken bizler pek aşina değiliz bu yol gösteren kitaba! “Ne yerde, ne gökte zerre ağırlığınca bir şey Rabbinden uzak ve gizli kalmaz. Bundan daha küçüğü ve daha büyüğü yoktur ki apaçık kitapta (Levh-ı Mahfuzda) bulunmasın.” Yunus/61, “…Göklerin ve yerin çerçevesinden çıkıp gitmeye gücünüz yetiyorsa geçin. Ancak büyük bir güçle çıkıp gidebilirsiniz. Rahman/33

Dağları görür, onların durduğunu sanırsın; oysa bulutlar gibi hareket ederler. Bu, her şeyi sapasağlam yapan Allah’ın sanatıdır. Şüphesiz ki O, yaptıklarınızdan tamamıyla haberdardır. Neml/88 Şüphesiz biz her şeyi bir ölçüye göre yarattık. Kamer/49

Yüce Allah’ın birçok ismi güzellik, incelik, uyum ve sayılarla ilgilidir. El-Latîf: Bütün incelikleri bilen, El-Bâri: Her şeyi uyumlu ve kusursuz yaratan. El-Musavvir: Varlıklara şekil veren, El-Muhsî: Bütün varlıkların sayısını bilen, El-Muksit: Her işi birbirine uygun yapan, El-Bedî: Eşi ve benzeri olmayan güzellik sahibi, eşsiz yaratan.

Sanat sürgün ülkeyi yaşanılabilir kılma çabasıdır.

Estetik; güzelliğe ilişkin, güzellik teorisi demek. Peki, güzellik nedir? Her göze güzel görünen güzel midir? Göze hoş görünmeyip güzel olan çok şey yok mudur?

İnsan elinin değdiği çok şey neden çirkin? İmar için gönderilen insan neden fesat (bozgunculuk) çıkarmakta? Konuşmak, ikna etmek, anlaşmak, yapıcı olmak varken insan neden kargaşayı tercih etmekte? Nefsini ilah edinen insan (aklı, ölçüyü, iyiliği ve estetiği ıskalayan insan) maalesef dünyayı cehenneme çevirmekte.

Matematiğin iskelet, estetiğin gövde olduğu zannedilebilir. Estetikte de matematik vardır. Ama bütün güzel parçaları birleştirince çok güzel bir bütün meydana gelmeyebilir.

Her estet olan iyi değildir. Güzelin içinde iyilik, sağlamlık ve fayda barındırması gerekir. Bir eşyayı yaparken görünür kısımlarını güzel ve sağlam, görünmeyen yerlerini çirkin ve çürük yapmak insan ahlakının iflasıdır.

Düşünmek kadar uygulama ve odaklanma da önemlidir: “Eğer bildiklerinizle amel ederseniz Allah bize bilmediklerinizi öğretir.” Zikir gafletten kurtarır, tekrar unutkanlığı önler, iyilikle amel olgun kişiliği meydana getirir.

Fizikte ve metafizikte perdeler vardır. İnsan irdeledikçe (öğrendikçe) ve uyguladıkça (amel ettikçe) aşar perdeleri.

Bizler kadim bir medeniyetin evlatları olarak neden bu hale geldik? Bir şehri (dış dünya) güzel inşa etmek çok zor değil. O güzel şehri inşa edecek iyi kalpli ve bilgili insanları yetiştirmek de zor değil. Önceliklerimizi kaybettik. Hırslarımız ve isteklerimiz tavan yaptı. Ayrıntılarda boğulduk. İşi ehline veremedik. “Referans” olayı tuhaf bir yapı çıkardı ortaya. Ucube bir toplum, ucube görünümler teşekkül etti. Bir an önce uyanmak lazım bu kâbustan…